اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در گیر و دار اعتبارات

تاریخ و ساعت انتشار : دو شنبه 3 اردیبهشت 1403 21:17

به گفته مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد در 30 سال اخیر 35 درصد اراضی زراعی و باغی آبی کشور به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شد اما نبود اعتبارات، چالش بزرگ اجرای سامانه‌های نوین در سال‌های اخیر است.

به گزارش آسمان اقتصاد آنلاین، مقام معظم رهبری در دیدار با تولید کنندگان و فعالان اقتصادی در تاریخ 10 بهمن 1402 مواردی را مطالبه کردند که پس از آن خبرگزاری فارس هم تلاش کرد پیگیری آنها را از مسئولان در دستور کار دهد و وضعیت فعلی و موانع احتمالی را جهت انعکاس بررسی ‌کند.در این دیدار یکی از مطالبات رهبر انقلاب از دولت، پیگیری اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی بود.طبق نظر کارشناسان، اجرای آبیاری نوین در زمین‌های کشاورزی به افزایش بهره‌وری تولید و کاهش مصرف آب تا 11 هزار متر مکعب در یک هکتار نسبت به روش سنتی غرقابی کمک می‌کند.اجرای این سامانه‌ها در کشور از اوایل دهه 70 شروع شده، 3 میلیون هکتار از 8.5 میلیون هکتار اراضی زراعی و باغی کشور به این سامانه مجهز است و حدود 5 میلیون هکتار باقی مانده است.کشور ایران با 230 میلی متر جزو مناطق خشک دنیا است و افزایش بهره‌وری آب می‌تواند به افزایش تولید کالاهای اساسی که سالانه بین 14 تا 16 میلیون دلار وارد می‌کنیم کمک کند.

در راستای پیگیری بیشتر این موضوع، خبرنگار فارس سراغ فریبرز عباسی، مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی رفت و از وی در این‌باره پیگیری کرد.در این مصاحبه تلاش می‌شود کارهایی که در این خصوص انجام شده و دلیل عدم تحقق اهداف و برنامه‌ها را شفاف کنیم.

فارس: طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در طی بیش از 30 سال گذشته چقدر پیشرفت داشته است؟

عباسی: تاکنون 3 میلیون هکتار از 8 تا 8.5 میلیون هکتار زمین زراعی و باغی آبی کشور به سامانه نوین آبیاری مجهز شده است، البته 1.6 میلیون هکتار هم شبکه آبیاری مدرن سطحی انجام شده است که می‌توان به رقم بالا اضافه کرد.

فارس: منظور شما از شبکه آبیاری مدرن سطحی همان سیمان کاری کانال‌ها برای انتقال بدون پرتی آب به سر زمین است؟

عباسی: بله همینطور است.

فارس: آیا امکان تجهیز به سامانه نوین آبیاری در این زمین‌ها وجود نداشت؟

عباسی: با توجه به وضعیت زمین، شرایط آب وهوایی و نوع کشت تصمیم گیری می‌شود که چه نوع سیستم آبیاری اجرا شود بنابراین در این 1.6 میلیون هکتار بهتر بود که به جای سیستم نوی آبیاری از روش سطحی استفاده شود.

فارس: با احتساب این دو یعنی مدل یعنی آبیاری نوین و سطحی مدرن، هنوز نیمی از زمین‌های آبی کشور مجهز به آبیاری نوین نیست.

عباسی: بله حدود 800 هزار تا یک میلیون هکتار را باید وزارت نیرو همکاری کند و کانال‌های یک و دو پایاب سدها را آماده کند تا آبیاری مدرن سطحی راه اندازی کنیم و اکنون منتظر همکاری این وزارتخانه هستیم؛ با این حال هنوز 2.6 میلیون هکتار از اراضی آبی کشور باقی مانده که باید به سامانه نوین تجهیز شوند.

فارس: چه چالش‌هایی سر اجرای تجهیز این زمینها وجود دارد و چه زمانی بالاخره تمام می‌شود؟

عباسی: مشکل اصلی اعتبار است که در سالهای اخیر کم شده، حمایت‌هایی هم از صندوق توسعه ملی صورت می‌گرفت که انجام نمی‌شود و سرعت اجرای پروژه‌ها را کم کرده است، اگر اعتبار به حد کافی باشد سالانه امکان اجرای 400 هزار هکتار از این پروژه وجود دارد که در این صورت طی 5 تا 6 سال پرونده بسته خواهد شد.

فا‌رس: امسال چقدر اعتبار در بودجه دیده شده و روند آن در سالهای گذشته چگونه بوده است؟

عباسی: امسال 3200 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفتند که نسبت به سال گذشته بهتر بوده اما در سال‌های گذشته این روند کاهشی بوده است.

فارس: طی دو سال اخیر چقدر از طرح سامانه نوین آبیاری در کشور اجرا شده است؟

عباسی: 100 هزار هکتار تنها در دو سال گذشته اجرا شده است.

فارس:‌ خب با این به قول شما اعتبار کم چگونه می‌خواهید سامانه‌های نوین را که اینقدر در امنیت غذایی کشور مهم است را سر و سامان دهید؟

عباسی: از ظرفیت‌های ستاد فرمان اجرای فرمان امام(ره)، بنیاد برکت، معاونت روستایی و توسعه مناطق محروم ریاست جمهوری هم استفاده می‌کنیم تسهیلاتی هم از ستاد اجرای فرمان امام گرفته ایم و البته مشارکت های مردمی هم در اولویت ما است.فارس: چه میزان تسهیلات گرفته‌اید؟عباسی: مثلا سال گذشته ستاد اجرای فرمان حضرت امام 200 میلیارد تومان تسهیلات داد و قرار است در سال جاری هم کمک‌های خود را ادامه دهد.

فارس: به غیر از مشکلات اعتبار چه موانع دیگری سر راه اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در کشور و جود دارد؟

عباسی: اغلب مشکلات حول محور اعتبار است، مثلا بخشی از اعتبار را در قالب اوراق می‌دهند که کسورات قانونی هم از آن کسر می شود و در روند اجرا مشکل ساز است.

فارس: زمین های کشاورزی کشور خرد و میانگین 2 هکتار و در برخی استانها حدود یک هکتار است در حالی که اجرای سامانه‌های نوین در زمین های بزرگتر اقتصادی است، آیا شما این را مانعی برای اجرای طرح نمی‌دانید؟

عباسی: ما قانون تجمیع زمین‌های کشاورزی داریم بنابراین با این قانون این مشکل برطرف می شود.فارس:‌ این قانون مربوط به 18 سال پیش است و پیشرفت اجرای این قانون پایین است.

عباسی: بیشتر کارهای اجرایی ما مربوط به مالکان بزرگ بوده که در قطعات بزرگتر انجام دادیم و میانگین قطعات طرح های تجهیز به سامانه نوین 25 هکتار بوده است.

فارس:‌ اگر بنابر آنچه که شما می‌گویید 55 درصد زمین‌های کشور آبیاری نوین و آبیاری سطحی مدرن با میانگین قطعات 25 هکتار انجام شده میانگین قطعات زمین‌های کشاورزی باید خیلی بیش از 2 هکتار باشد اما در واقع اینطور نیست.

عباسی: عمده آبیاری‌های نوین مربوط به کشت و صنعت‌ها و مالکان با قطعات بزرگ بوده است.فارس: تسهیلاتی که به آبیاری نوین می‌دهند آیا همان سهم دولت 80 درصد و سهم کشاورز 20 درصد باقی می ماند؟

عباسی: با توجه به استقبال خوبی که مردم دارند می‌خواهیم مشارکت آنها را در این بخش بیشتر کنیم، حدود300 تا 400 هزار پرونده در انتظار اجرا داریم.فارس: آیا سهم پرداختی مردم را می‌خواهید کاهش دهید؟عباسی: خیر سهم آنها را می‌خواهیم از 20 به 30 درصد افزایش دهیم.

فارس: آیا فکر می‌کنید که در این صورت مشارکت مردم بیشتر یا کمتر می‌شود؟

عباسی: بیشتر می‌شود زیرا آنها از محل بهره‌وری در تولید و مصرف آب اجرای این طرح سود می‌برند.

فارس: شما در بخشی از صحبت‌ها گفتید که وزارت نیرو هم باید در اجرای این طرح مشارکت کند.عباسی: بله در اجرای کانالهای درجه یک و دو و نیز تحویل آب حجمی به کشاورزان که در این صورت مصرف آب به حداقل می‌رسد، وزارت نیرو تنها به 15 درصد چاه‌ها کنتور حجمی داده و 85 درصد چاه‌ها تجهیز نشده است.فارس: اگر فکر می‌کنید صحبتی ناگفته در این حوزه باقی مانده است، بفرمایید.

عباسی: پیش از این از صندوق توسعه ملی برای اجرای سامانه نوین آبیاری اعتبار تخصیص می‌دادند که فعلا انجام نمی‌شود علاوه بر این اعتبارات هم متناسب با تورم بیشتر نمی‌شود بلکه روند کاهشی است.