مرگ دانشجوی دانشگاه تهران و فضای بی‌دفاع شهری

آنچه به نظر می‌رسد در موضوع قتل مرحوم خالقی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد مسأله فضای بی‌دفاع شهری است. عوامل متعددی می‌تواند در وقوع و گسترش خشونت مؤثر باشد. یکی از این عوامل فضاهای بی‌دفاع شهری یا جرم‌خیز است. فضاهای بی‌دفاع یا جرم‌خیز دارای ویژگی‌های بسیاری هستند که در دو دسته‌ فیزیکی و اجتماعی قابل تفکیک بوده، سبب مستعد شدن فضاها برای وقوع خشونت می‌شوند. از دیدگاه طراحان شهری و معماران، ویژگی‌های فیزیکی و از دیدگاه نظریه پردازان جامعه شناسی و روان‌شناسی، ویژگی‌های اجتماعی بیش از دیگر عوامل در مستعد کردن فضاها برای وقوع خشونت نقش دارند. 

در محل وقوع حادثه قتل مرحوم خالقی به وضوح فضای بی‌دفاع شهری قابل مشاهده است. درباره شناسایی فضاهای شهری مسئولیت بیش از همه متوجه مدیریت شهری است. 

به عنوان مثال مدیریت شهری و سایر نهادها باید ایجاد مبلمان شهری و روشنایی را در دستور کار قرار دهند تا از خلوت بودن و جدا افتادگی این فضاها جلوگیری کنند. این اقدامات جزو تمهیدات و تلاش‌هایی است که مدیریت شهری می‌تواند با استفاده از ظرفیت معاونت‌های خدمات شهری و اجتماعی و فرهنگی در دستور کار قرار دهد. 

تجربه نگارنده هنگامی که در مناطق شهری تهران مسئولیت داشت، نشان می‌دهد باید شهر را از شب‌مردگی نجات داد. به همین دلیل در دوره پیشین مدیریت شهری موضوع زیست شبانه شهر مورد توجه قرار گرفت و اقدامات قابل توجهی برای آن انجام شد. 

به عنوان مثال در منطقه ۲۲ تهران به دلیل پهنه وسیع منطقه و نبود روشنایی مناسب، گلایه‌های زیادی از سوی شهروندان درباره ناامنی برخی محلات منطقه مخابره می‌شد. مدیریت شهری منطقه هم با استفاده از راهکار زیست شبانه شهر، هم فضای بی‌دفاع شهری را به فضایی برای تردد و سرزندگی در شب تبدیل کرد و هم باعث کارآفرینی و نشاط اجتماعی شد.هر چند با ورود برخی نهادهای غیرمسئول، زیست شبانه شهر نتوانست تداوم یابد. 

به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار حادثه تلخی از جنس قتل امیرحسین خالقی، مدیریت شهری تهران باید در گام اول در شناسایی و احصای نقاط بی‌دفاع شهری اهتمام بیشتری داشته باشد و در گام بعد با احیای زیست شبانه شهر که می‌تواند باعث سرزندگی و کاهش بسترهای وقوع بزه شود، نشاط اجتماعی را به ارمغان بیاورد.

یادداشت علیرضا خامسیان در روزنامه ایران